A RAGC distingue o traballo de investigadores da USC e a UVigo cos Premios Ernesto Viéitez Cortizo
xoves, 21 de outubro do 2021
- O equipo de Alberto Pedrouzo
A
Real
Academia Galega de Ciencias (RAGC) fallou este 21 de outubro os
Premios de Investigación Ernesto Viéitez Cortizo 2021, que este
ano cumpren a súa trixésimo primeira edición con catorce traballos
presentados nas dúas modalidades: traballo de investigación
realizado por investigadores sénior, dotado con 6.000 euros, e
traballo de investigación para incentivar a promoción de mozos
investigadores menores de 30 anos, dotado con 2.000 euros. Os premios
serán entregados o vindeiro 27 de outubro, no Pazo de San Roque en
Santiago ás 19:00 horas.
O
proxecto premiado na modalidade de traballo de investigación
realizado por investigadores sénior céntrase no paradigma da
criptografía post-cuántica co “deseño de esquemas homomórficos
máis eficientes e seguros fronte a futuros ataques cuánticos”. O
equipo galardoado está formado por Alberto Pedrouzo e Fernando Pérez
González, membros do centro AtlantTIC da Universidade de Vigo
(UVigo); un investigador pertencente á Escola Politécnica Federal
de Lausana (EPFL) en Suíza, Juan Ramón Troncoso; e Nicolás Gama e
Mariya Georgieva da empresa Inpher.
Segundo
explica Alberto Pedrouzo, a criptografía clásica permite, grazas ás
técnicas de cifrado, “preservar a privacidade da información
sensíbel tanto en almacenamento como nas comunicacións”. Con
todo, destaca que “este tipo de ferramenta non é suficiente para
protexerse dun terceiro non confiábel que ten que facer uso dela”.
Algúns exemplos desta situación inclúen desde a computación na
nube ata as buscas que se fan na Internet. Ademais, sinala que “a
seguridade de moitos dos esquemas criptográficos empregados
actualmente baséase na dificultade de resolver eficientemente certos
tipos de problemas matemáticos”. Deste xeito, engade,
“desafortunadamente unha gran parte destes esquemas veríanse
seriamente afectados pola aparición dun ordenador cuántico o
suficientemente potente, con repercusións directas na privadade e
integridade das nosas conversacións por Internet, ata mesmo na
seguridade das nosas transaccións bancarias”.
O
traballo presentado encaixa, por unha banda, dentro do paradigma da
criptografía post-cuántica, que persegue deseñar esquemas
criptográficos resistentes fronte a ataques realizados, non só por
ordenadores clásicos, senón tamén por parte dun ordenador
cuántico. Desta forma, os investigadores exploran novas familias de
esquemas criptográficos que, polo que se coñece hoxe en día,
permiten manter esta propiedade de resistencia cuántica, pero á
vez, tamén resultan ser máis eficientes que os actuais.
- O equipo de Sandra Robla, segunda pola esquerda
Nanosistemas
para vacinas
O
proxecto premiado na categoría de investigadores mozos menores de 30
anos foi para o traballo Nanosistemas baseados en quitosano como
plataforma de administración de vacinas fronte ao neumococo. O
equipo investigador premiado está composto por Sandra Robla, do
Centro de Investigación en Medicina Molecular e Enfermidades
Crónicas (CiMUS) da Universidade de Santiago (USC); Maruthi
Prasanna, investigadora da Unité Fonctionnalité et Ingénierie des
Protéines (UFIP) da Universidade de Nantes e do CiMUS; Rubén
Varela, do departamento de Bioquímica e Bioloxía Molecular da USC;
Cyrille Grandjean da UFIP da Universidade de Nantes; e Noemí Csaba
do CiMUS da USC.
Este
proxecto, publicado en marzo de 2021 na revista Drug Delivery and
Translational Research, desenvolve unha estratexia de vacinación
fronte ao neumococo, para administración por vía nasal. Nel
empréganse unhas plataformas de tamaño nanométrico (nanocápsulas)
a partir de quitosano, un polisacárido de orixe natural, co
obxectivo de actuar como vehículo dunha proteína extraída da
bacteria Streptococcus pneumoniae. As nanocápsulas
desenvoltas presentaron unha gran estabilidade en medio nasal, con
elevada asociación da proteína do neumococo e capacidade de
interacción co sistema inmune.
A
elección dos galardoados vén de ser aprobada en pleno pola RAGC,
que distinguiu tamén con mencións honoríficas a investigadores da
USC. Concedeu unha mención na modalidade de traballo de
investigación a un proxecto sobre bacteriófagos e a evolución
bacteriana. Os autores principais deste estudo son o Javier Dubert,
da USC; Fatima Hussain e o profesor Martin F. Polz do Instituto
Tecnolóxico de Massachussets (MIT); e Fréderique Le Roux do CNRS
francés.
- O doutor Javier Dubert
O
doutor Dubert explica que os bacteriófagos (fagos ou virus que matan
bacterias) son as entidades biolóxicas máis abundantes na Terra e
xogan un papel fundamental en ecoloxía microbiana, xa que estes
virus infectan bacterias de maneira específica. Do estudo da
interacción entre fagos e bacterias derivaron numerosas aplicacións
biotecnolóxicas (enzimas comerciais, sistema de edición xenética
CRISPR-Cas…) ou a terapia fágica (utilización de bacteriófagos
fronte a bacterias patóxenas) utilizada en clínica como alternativa
á utilización de antibióticos.
As
bacterias e os fagos evolucionan de maneira continua nunha carreira
que lles permita sobrevivir. Neste estudo descríbese por primeira
vez o mecanismo principal que as bacterias utilizan no medio natural
para resistir á infección dos fagos. Este complexo mecanismo
molecular baséase na transferencia rápida entre bacterias duns
elementos xenéticos denominados “elementos de defensa fronte a
fagos”, que se integran no xenoma bacteriano e garanten a
supervivencia da bacteria fronte á acción dos fagos. “Os
resultados demostran por primeira vez que o mecanismo de resistencia
primario que as bacterias utilizan para protexerse dos fagos é
intracelular, e non as proteínas localizadas na membrana bacteriana
(receptores de membrana) como se afirmaba ata o momento. O alcance
destes resultados afecta a aspectos básicos da bioloxía e senta as
bases para entender a evolución bacteriana impulsada polos fagos.
Isto ten un importante impacto sobre certas aplicacións nas que se
empregan fagos, como a rapidez e facilidade coa que as bacterias
adquiren estas resistencias debe terse en conta en clínica á hora
de repetir ou utilizar a terapia fágica a longo prazo” –explica–.
A investigación será publicada proximamente nunha das revistas
científicas más importantes a nivel internacional.
A
RAGC concede tamén unha mención honorífica na modalidade de
promoción de mozos investigadores menores de 30 anos a un traballo
sobre enxertos óseos sintéticos. O equipo recoñecido está
composto polo investigador Víctor Santos, do Departamento de
Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica da Facultade de
Farmacia da USC; Beatriz Magariños, tamén do Departamento de
Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica da Facultade de
Farmacia da USC; Ricardo Starbird, da Escola de Química do Instituto
Tecnolóxico de Costa Rica; Javier Suárez, do Instituto
Universitario de Enfermedades Tropicales y Salud Publica de Canarias
(Universidad de La Laguna); José Bruno, do Departamento de
Ingeniería Química y Tecnología Farmacéutica da Facultad de
Farmacia da Universidad de La Laguna; e Carmen Álvarez e Carlos
Alberto García, do Departamento de Farmacoloxía, Farmacia e
Tecnoloxía Farmacéutica da Facultade de Farmacia da USC.
- Víctor Santos, segundo pola esquerda, foi obxecto dunha mención honorífica
Segundo
explica Víctor Santos, na actualidade “existe unha demanda moi
alta de materiais para medicina rexenerativa que axuden a que o
texido danado se recupere”. A pesar dos avances que se produciron
nos últimos anos, Santos sinala que “aínda resulta difícil
producir scaffolds para rexenerar óso que conten coa
arquitectura porosa axeitada para o crecemento do tecido e que,
ademais, minimicen o risco de que trala súa implantación se
produzan infeccións”. E engade: “A produción convencional de
scaffolds poliméricos implica unha etapa de fabricación
seguida doutra de esterilización compatible coa composición e
estrutura do scaffold. As técnicas de esterilización
validadas ata o momento, ademais de alongar os procesos de
fabricación, teñen un efecto negativo sobre a estabilidade física
e química dos scaffolds”.
A
través dunha abordaxe multidisciplinar no que participaron
farmacéuticos, enxeñeiros e biólogos, o equipo conseguir
implementar un procedemento en continuo que integra a fabricación e
a esterilización de scaffolds poliméricos.