«Precisamos fortalecer as infraestruturas telemáticas e de computación» – Suso Baleato
mércores, 5 de agosto do 2020
Suso Baleato, doutor en Ciencia PolÃtica, enxeñeiro Linux, investigador asociado da Harvard University (EE.UU.) e profesor posdoutoral na USC, destacou en 2016 por participar nun traballo sobre a discriminación dixital dos grupos excluÃdos politicamente plasmado nas páxinas da revista Science, polo que quixemos falar con el de varios temas que non cesan de pórse de actualidade periodicamente.
– Dende o punto de vista do público,
continúan a existir grandes
eivas no acceso á
Información? Que serÃa
máis preocupante: a
dificultade de contar con acceso á
tecnoloxÃa en si mesmo
(equipamento, conectividade...) ou á
información en si mesma
(ofuscada en moitas ocasións
tanto de xeito conscientes ou pola mera abundancia)?
– A información
dixital non existe no aire, é unha realidade
material que consume enerxÃa e circula a
través de infraestruturas de
telecomunicacións que son tan fÃsicas
como os móbiles que empregamos para
utilizalas. Aproximadamente a metade da poboación mundial
continúa sen acceso a Internet de ningún
tipo, e mesmo no caso das economÃas avanzadas a
distribución da conectividade é
desigual: basta pensar no caso galego nas diferenzas entre áreas
rurais e urbanas. As cuestións sobre a
calidade da información ou da
capacidade da poboación para
analizala son importantes, pero só poden
responderse tendo en conta a distribución da
conectividade. Sen estatÃsticas de
conectividade o suficientemente precisas non é posible
responder cientificamente ás cuestións
sobre a dixitalización. Niso
precisamente consistiu o traballo que publiquei en Science, e que logrou demostrar a existencia de discriminación
dixital precisamente na provisión de acceso a Internet.
– Unha das ferramentas polÃticas
que están a resultar máis
efectivas son as falsidades, que axudan a introducir na cidadanÃa
ideas baseadas en principios falsos ou, como mÃnimo,
pouco obxectivos. Como podemos loitar contra esta tendencia? Porque educar no
escepticismo só funcionarÃa
a moi longo prazo, e non parece razoable pasar décadas
padecendo as consecuencias dunha realidade deformada por discursos de odio que
poden provocar a consolidación
de movementos polÃticos
que parecÃan cousa do pasado.
– O da
desinformación non é
un fenómeno novo, excede o ámbito
das campañas electorais, e non pode
abordarse sen ter en conta aos medios de comunicación
de masas. Lembremos o caso do recente coronavirus, cando en cuestións
de semanas os media masivos pasaron de tratalo como unha grave ameaza a convertelo
nunha simple gripe evitable lavando as mans: é lóxico
que ante estes bandazos a poboación perda a
confianza nos medios e nas institucións, como asÃ
sucede. As redes poden actuar amplificando estes efectos negativos porque son
propicias para a viralización da información
en determinadas capas da poboación, e nese ámbito
especÃfico é
onde pode e debe actuarse. No curto prazo penso que a aproximación
da Unión Europea pode ser a mais efectiva
neste sentido, involucrando aos intermediadores de información,
incluÃda a profesión
xornalÃstica, e incrementando os
investimentos en investigación para mellorar
a detección e tratamento da desinformación
mediante solucións hÃbridas que involucran
tanto algoritmos de intelixencia artificial como revisión
humana. No medio prazo é preciso
recuperar a credibilidade perdida polas institucións prescritoras
de verdade, en especial os medios de masas e as prácticas
cientÃficas que supeditan os criterios
de relevancia e veracidade a intereses partidarios e accionariais. No longo prazo a
solución require reorientar o sistema
educativo para supeditar a lóxica da
maximización do beneficio accionarial ao
benestar social, reforzando a autonomÃa de discernimento
da poboación.
–
Un dos ámbitos tecnolóxicos
onde estiveches moi involucrado foi o do software libre. Iniciativas como
Mancomún contribuÃron
a dar certa visibilidade a un movemento que podemos ver como filosofÃa
ou como modelo de negocio. Botando unha mirada en perspectiva, e aÃnda
que dende as Administracións
Públicas exista un
discurso favorable ao software libre, estamos nunha mellor situación
que antes?
– Debo recoñecer
que a de Mancomún foi unha experiencia moi
satisfactoria, que ademais obtivo recoñecemento
internacional pola capacidade para contribuÃr tanto ao
desenvolvemento económico como á
sustentabilidade do idioma. O mais satisfactorio foi ver como aquelas
iniciativas atoparon continuidade pese aos sucesivos cambios de goberno,
especialmente o programa Abalar que formulamos e financiamos naquel contexto. Penso que boa
parte deste éxito radicou en involucrar dende o
principio a todos os actores relevantes, dende a industria ás
asociacións, poñendo
o software libre ao servizo do interese común do paÃs.
Penso que serÃa
importante reforzar estas iniciativas cunha imbricación
mais activa do sector tecnolóxico e a sociedade civil galegas, pois o software
libre é hoxe dominante en sectores tan importantes como a intelixencia
artificial ou a ciencia de datos, das que dependerá
a modernización dos nosos servizos públicos e sectores industriais.
– Onde consideras que é
máis importante actuar:
na disposición de
ferramentas informáticas
abertas ou nos datos abertos?
– As dúas
cuestións van da man, e haberÃa
que engadir outras dúas. Os datos
por si mesmos carecen de valor, pois só teñen
utilidade cando podemos estruturalos e poñelos en
contexto, e o mesmo sucede coas ferramentas. Por exemplo no caso da
intelixencia artificial, de pouco vale dispoñer do código
fonte dos algoritmos de aprendizaxe se non dispoñemos dos datos
precisos para adestralos e mellorar o seu rendemento. Precisamos datos abertos,
precisamos ferramentas abertas, e precisamos dúas cousas mais:
precisamos fortalecer as infraestruturas telemáticas e de
computación para que sexan capaces de
escalar a demanda tecnolóxica do paÃs,
e precisamos tamén desenvolver as capacidades e
habilidades necesarias para poñer en valor
eses datos, esas ferramentas e esas infraestruturas. Afortunadamente en Galicia
dispoñemos dos elementos precisos: programas de formación
universitaria capaces de responder á demanda tecnolóxica
en áreas como a ciencia de datos ou a
intelixencia artificial; dispoñemos dun sector
tecnolóxico consciente das oportunidades
e retos da nosa economÃa; e dispoñemos
dunha capacidade de autogoberno que nos permite orientar as polÃticas
públicas tecnolóxicas
de forma eficiente. Pensemos
por exemplo na automoción, e a necesidade da nosa industria para adaptarse aos
cambios tecnolóxicos como os vehÃculos autónomos; nos procesos de sensorización
asociados á Internet das cousas, á loxÃstica e as Smart Cities; a automatización
de procesos industriais da man da robótica; ou os potenciais usos das tecnoloxÃas
de rexistro distribuÃdo como Blockchain en campos como a trazabilidade
alimentaria ou a eficiencia enerxética. Agora que imos estrear
lexislatura é un bo momento para reflexionar estas cousas.